Sự thật về men rạn

1. Men rạn là gì?

Men rạn là một loại men được hình thành bởi độ dãn nở giữa men và xương gốm tạo nên các đường rạn có hình dáng và kích thước. Đây là loại men nổi tiếng và nhiều nơi làm được nhưng mỗi nơi có một đặc điểm riêng, nó xuất hiện bắt đầu vào thế kỉ XVI và được phát triển cho tới bây giờ. Men rạn của Bát Tràng có độ sâu và đồng đều nên rất được ưa chuộng

2. Các tạo ra men rạn

Dưới con mắt của làng nghề

• Dựa vào kinh nghiệm được truyền lại từ cha ông, người dân làng nghề đã thêm vào men cơ bản các phụ gia (kè, trường thạch có thể là tro), các nguyên liệu này được bán rộng rãi trên thị trường. Tro có thể dùng chấu hoặc rơm đốt, tỷ lệ các phụ gia và độ tinh khiết là bí quyết riêng của từng nhà lò, và mỗi nhà lò có một men rạn khác nhau nhưng cùng chung một đặc điểm là các vết rạn đặc biệt. Ngoài thành phần men nhiệt độ cũng rất quan trọng, để tạo ra men rạn đẹp cần có nhiệt độ phù hợp và đồng đều. Nhiệt độ này phụ thuộc và thành phần phụ gia thêm vào men nên không có một nhiệt độ cố định nào cả. Tất cả đã tạo ra Men rạn với vẻ cổ xưa và đẹp mắt luôn thu hút mọi người từ cái nhìn đầu tiên.

Dưới con mắt của khoa học

•  Nếu chủ động tính toán cấp phối sao cho hệ số dãn nở của men và xương chênh lệch nhau, bề mặt lớp men sẽ có sự rạn nhất định (rạn chân chim, rạn hạt vừng). Với men rạn, lớp men càng dày thì độ rạn càng sâu và càng đảm bảo. Để có sự chênh lệch hệ số giãn nở nhiệt của men thì phải giảm bớt lượng SiO₂; CaO của xương (và) hoặc tăng lượng các oxit có hệ số giãn nở riêng phần lớn của men (tăng Na₂O, K₂O... và giảm Al₂O₃).

  • Men rạn, màu xanh Thổ Nhĩ Kỳ (turquoise) được thể chế tạo bằng cách thêm 3% CuO vào men 0,7Na₂O.0,3CaO.3SiO₂.
  • Men rạn, mờ nhiệt độ nung 1.060-1.100 °C có thành phần: 0,4Li₂O.0,16Na₂O.0,44CaO.0,22Al₂O₃.2,6SiO₂.

3. Sự thật về men rạn

Có nhiều xưởng sản xuất tung tin, thêu dệt là mình có thể phục chế được dòng men rạn thất truyền ... Tất cả chỉ để đánh bóng thương hiệu. Gốm sứ là một bộ môn khoa học và các thức tạo ra men rạn đã có trong các tài liệu được nghiên cứu từ rất lâu và là một phần trí tuệ của nhân loại không phải của riêng ai cả.